بررسی فعل از منظر دستور تاریخی در تفسیر فارسی جامع الستین

در این پژوهش، فعل در تفسیر فارسی جامع الستین للطائف البساتین مورد بررسی قرار می گیرد. دستور، علم نشانه شناسی(semiologie) است. دستور تاریخی با مطالعات زبان شناس سوئیسی دو سوسور در آغاز قرن بیستم وارد مرحله جدیدی شد. پژوهش نشانه شناختی برای روشن شدن معانی و کاربردهای دستوری همه ی متون در هر زبانی لازم است، به ویژه در مطالعات تاریخ زبانی. مطالعه ی زبان تاریخی، از وظایف زبان شناسی است، امّا برای محققان ادبیات از لحاظ درک درست معانی متون گذشته حائز اهمّیّت است. آغازگر این شیوه ی نوین در ایران، ملک الشعرای بهار در کتاب سبک شناسی است. بررسی دقیق و همه جانبه ی متون قدیم نیازمند پزوهش های چندگانه در حوزه ی دستور است. تفسیر جامع الستین، اثر احمد بن محمد زید طوسی، که در قرن ششم(ه. ق) در شصت فصل با نثری گاه ساده و گاه مسجع نوشته شده است، از جمله ی این گونه متون به شمار می آید. بر این اساس هدف این پژوهش، تحلیل کیفیات فعل در مقایسه با فارسی معاصر است. در این پژوهش پس از استخراج همه ی افعال در روند تحقیق، به طور عمده به افعالی پرداخته شده است که در طی زمان دچار دگرگونی های صوری، معنایی و یا هردو، شده اند؛ این افعال در جداول مجزا، تحت عناوین جانشینی، همنشینی، و به صورت هاله های معنایی و نمودار آماری ارائه گردیده و توصیف شده اند. این پژوهش نشان داد که: گرایش نویسنده بیشتر به کاربرد فعل های ساده است تا مرکب و پیشوندی؛ این امر دلالت بر نوع زندگی و نیز جنبه ی تعلیمی این تفسیر دارد. علاوه بر این، افعال با لهجه های محلی و نیز چند معنایی در این اثر دیده می شود. کلیدواژه ها: فعل، جامع الستین، دستور تاریخی.